Lot edelherten in handen van Raad van State?

Op 21 juli hebben wij samen met Fauna4Life onze zienswijze gegeven over het hoger beroep dat GS van Flevoland en Staatsbosbeheer hadden aangespannen tegen de uitspraak van de bestuursrechter van 12 november 2019. Hij had bepaald dat het afschot van edelherten in de Oostvaardersplassen onmiddellijk gestopt moest worden. De hoogste bestuursrechter in Nederland, de Raad van State, buigt zich nu over de zaak.

De rechtszaal in Den Haag

Afschieten mag alleen in uitzonderlijke gevallen

Het edelhert is een beschermde diersoort. Het is verboden dit dier te doden. Hierop is in de wet een uitzondering gemaakt, maar dan moet het om een strikt noodzakelijke reden gaan. Zo mogen zieke of gebrekkige dieren wel gedood worden om onnodig lijden te voorkomen. Dit wordt reactief beheer genoemd. Doe je dat in een vroeg stadium, wanneer je ziet dat een dier een slechte conditie heeft, dan wordt dit vroeg reactief beheer genoemd. Je mag echter geen gezonde dieren doden en dat is nu juist wat de provincie wel gedaan heeft en waarmee zij door wenst te gaan. Het aantal dieren in de Oostvaardersplassen moet door afschot drastisch verminderd worden, zo vindt het provinciebestuur. Naar onze mening heeft de rechter daar in november zeer terecht een einde aan gemaakt.

Dieren mogen ook gedood worden in het belang van de bescherming van de wilde flora en fauna. Maar ook dit moet echt noodzakelijk zijn. De provincie vindt dat veel vogelsoorten van bos en struweel in de loop van jaren verdwenen zijn als gevolg van de begrazing, maar vergeet dat het gebied helemaal geen bosgebied is, maar een moerasgebied. Bovendien betreft dit alleen het grazige deel van de Oostvaardersplassen. De randgebieden bestaan aan drie zijden nog steeds uit bos en ruigte en ook in het moerasdeel staan bomen en struiken. Bovendien zijn er in de loop van de jaren vogels als kievit en goudplevier bijgekomen. Dat is weer belangrijk, omdat zij niet meer op het boerenland terecht kunnen als gevolg van de intensieve landbouw. Met andere woorden er bestaat juist geen goede reden en al helemaal geen noodzaak om edelherten te doden.

De edelherten zijn een onmisbare schakel in het ecosysteem van de Oostvaardersplassen

De grote grazers, waaronder de edelherten, zijn destijds in het gebied gekomen omdat zij van nature in staat zijn het gebied geschikt te maken als grasland en dat ook zo te houden. Dat doen ze door hun begrazing. Ze brengen het gras op de juiste hoogte en maken de oevers van sloten en poelen vrij van teveel begroeiing. Zo creëren ze precies het juiste habitat (leefgebied) voor ganzen, eenden, reigers en steltlopers. In het voorjaar komen grauwe ganzen van heinde en ver naar het aantrekkelijke eiwitrijke gras om op te vetten. Daarna trekken ze het uitgestrekte moeras in om daar in alle rust en onder dekking van het riet te ruien. Tijdens de rui kunnen ganzen niet vliegen. In het moeras vinden de ganzen beschutting en het riet dient tevens als voedsel in deze periode. Door hun vraat maken zij het riet geschikt voor allerlei soorten vogels die in het rietmoeras broeden. Aan deze vogels danken de Oostvaardersplassen niet alleen hun beroemdheid, maar ook de status van beschermd natuurgebied.

Na de rui keren de ganzen weer terug naar het grasland van het grazige deel van de Oostvaardersplassen om weer van het gras te eten dat door de grote grazers geschikt gehouden is. Het is dus van groot belang dat het hele gebied, rietmoeras en grazig deel, in stand blijft. Dan behouden de in het riet broedende vogels en ook de doortrekkende watervogels in de Oostvaardersplassen hun broed- en leefgebied.

Voor de provincie wegen toeristische en andere belangen zwaarder

Waarom wil de provincie dan toch gezonde dieren en vrijwel uitsluitend de drachtige vrouwtjes en de jonge dieren dood schieten? De provincie is er vooral op uit om van de Oostvaardersplassen een toeristisch gebied te maken. Het Nationaal Park Nieuwland is het marketinginstrument om dat te doen. Zo kan de natuur te gelde worden gemaakt, maar moeten er in plaats van grasland wel bomen en struiken komen. Dat oogt beter. Bovendien kunnen er dan veel minder ganzen terecht, die vormen een bedreiging voor de nabijgelegen luchthaven Lelystad, die tegen alle waarschuwingen in toch per se op deze plaats uitgebreid moest worden. Zie hier waarom een provincie om heel andere belangen te dienen, edelherten wil doodschieten om daarmee te voorkomen dat ze het grasland in stand houden en er een parklandschap kan ontstaan. Bovendien hoopt de provincie de onrust aan het hek weg te nemen veroorzaakt door mensen die goedwillend, maar soms ook kwaadwillend, protesteren. Juist daardoor werken zij in hand dat edelherten vroegtijdig van hun leven beroofd worden.

Hoe straks verder

Behalve dat er geen noodzaak is om de dieren te doden, mag het niet omdat de provincie niet de zekerheid heeft dat de natuurwaarden intact blijven. In een beschermd natuurgebied (Natura 2000) is die zekerheid vereist alvorens een opdracht tot afschot gegeven kan worden. Wij hopen dat de Raad van State dit bij haar overwegingen betrekt en het hoger beroep van de provincie ongegrond verklaard. In feite doet de Raad van State niet anders dan een principeuitspraak, want er ligt inmiddels een nieuwe ontheffing en een nieuwe vergunning tot afschot. Daar mocht geen gebruik van gemaakt worden, omdat de rechter, in het kort geding dat wij aangespannen hadden, voorlopig ook hier een stokje voor gestoken had.

De rol van Staatsbosbeheer

Voor Staatsbosbeheer is geen andere rol weggelegd dan uitvoeren waar de provincie hen in een convenant toe gedwongen heeft. Zij hadden hier niet mee hoeven instemmen, maar het management heeft er kennelijk voor gekozen te zwichten voor het provinciebestuur. Wij weten dat velen bij Staatsbosbeheer hier, ook onoverkomelijke, moeite mee hebben.

Gezonde edelherten in de kracht van hun leven doden, een gebied omvormen tot een toeristische trekpleister in plaats het een natuurgebied zijn eigen natuurlijke ontwikkeling te laten doormaken is voor velen onacceptabel. Dat is het voor Dierbaar Flevoland en Fauna4Life ook. Wij hopen vurig dat de Raad van State kiest voor dieren en de natuur en de oorspronkelijke uitspraak van de rechter in stand laat.